Chiny fascynują. Intrygują, inspirują do rozmów, robią wrażenie. Wiemy o ich starożytnych świątyniach, legendarnym murze, soczystych potrawach (cześć, gotowane na parze pierożki) i rosnącym globalnym wpływie. Ale pozostaje jedno pytanie: skąd pochodzą Chińczycy? Nie w sensie geograficznym — wszyscy widzieliśmy mapę — ale raczej: jak powstał ten lud? Jakie są jego początki , jego ludzka historia, jego korzenie? Spoiler: to całkiem niezła podróż, między migracjami, mitami i dynastiami.
Więc zapnijcie pasy, cofamy się w czasie.
Zanim zaczniemy mówić o cesarzach, smokach i kaligrafii, musimy zacząć od czegoś. A to „gdzieś” to dawno temu. Nie, nie tylko przed Jezusem Chrystusem. Na długo przed. Mówimy o 1,7 miliona lat temu . Tak, od skał i niezdarnych ognisk.
W Chinach, zwłaszcza w Zhoukoudian niedaleko Pekinu, znaleziono szczątki słynnego Człowieka pekińskiego (Homo erectus pekinensis, czyli intelektualiści z tyłu). Ten bardzo, bardzo daleki kuzyn współczesnych ludzi zamieszkał w Chinach na długo przed wynalezieniem pałeczek... a nawet pierwszych chińskich papierowych kulek !
Ale bądźmy szczerzy: to jeszcze nie były „chińskie”. Bardziej jak hominidy w trybie przetrwania. Dopiero gdy Homo sapiens przybył do Azji około 40 000 lat temu, sprawy stały się poważne.
Około 10 000 p.n.e. małe grupy ludzi osiedliły się na stałe w niektórych dolinach rzecznych, zwłaszcza wokół Rzeki Żółtej (Huang He) i Jangcy . Tutaj robi się ciekawie: zaczęli uprawiać proso na północy, ryż na południu, a także hodować świnie i psy.
Tak, tak, pies jest jednym z pierwszych udomowionych zwierząt w Chinach. Najlepszy przyjaciel człowieka od wieków.
Te protochińskie wioski stopniowo rozwinęły unikalne kultury, z ceramiką, narzędziami, a nawet obrazami. Były to początki cywilizacji, ale wciąż dalekie od imperialnych Chin, które znamy.
Okej, przeskoczmy kilka tysięcy lat do przodu (inaczej stracisz zainteresowanie). Przejdźmy do kultur neolitycznych, takich jak Yangshao i Longshan, które istniały między 5000 a 2000 rokiem p.n.e. Ludzie ci położyli podwaliny pod to, co miało stać się Chinami: rolnictwo, hierarchiczne społeczeństwo, rzemiosło i... fascynujące przedmioty, takie jak chińskie figurki , artystyczne i kulturowe świadectwa tamtych czasów. Och, i oczywiście wojny między wioskami, bo hej, taka jest natura ludzka.
Są najbardziej znani ze swojej stylowej, zdobionej czerwonej ceramiki . Ich styl życia? Zorganizowani rolnicy, z już ustalonym podziałem pracy. Kobiety zajmowały się rolnictwem, podczas gdy mężczyźni rzeźbili krzemień (lub odwrotnie, nie wiemy, ale rozumiesz, o co chodzi).
Prowadzą osiadły tryb życia, budują domy częściowo zagłębione w ziemi (co nie jest zgodne z zasadami feng shui, ale jest praktyczne) i zaczynają tworzyć klany.
Tam sprawy idą o poziom wyżej. Ceramika staje się czarna i bardzo wyrafinowana , organizacja społeczna staje się bardziej złożona, a przede wszystkim: zaczynamy dostrzegać pierwsze oznaki pisma , lub przynajmniej symboli. Zaczyna pojawiać się władza centralna. To początki państwa.
Widzimy również pierwsze konflikty terytorialne , z drewnianymi palisadami wokół wiosek. Atmosfera.
Chiny, jak każda cywilizacja, muszą opowiedzieć sobie historię. A jaki lepszy sposób na zjednoczenie ludzi niż zaoferowanie im mitycznych przodków, prawdziwych chińskich zegarów , które wyznaczają czas i zbiorową tożsamość?
Poznaj legendę: Fuxi, Nuwa, Shennong i Żółty Cesarz (Huangdi). Postacie będące w połowie drogi między bogami, wynalazcami i filozoficznymi królami.
Według legendy Fuxi i Nuwa byli bratem i siostrą (a także mężem i żoną… tak, to były dziwne czasy). Mówi się, że uformowali pierwszych ludzi z błota. Mówi się również, że Fuxi wynalazł wędkowanie, pisanie, a nawet sieci myśliwskie. Prawdziwy scyzoryk szwajcarski.
Jego imię dosłownie oznacza „boski rolnik”. Podobno uczył ludzi, jak uprawiać rośliny, stosować zioła lecznicze i pić herbatę (dzięki niemu). Shennong spróbował wszystkich roślin, nawet tych trujących, aby sprawdzić, które z nich są uzdrawiające. Nie mieliśmy laboratorium, ale mieliśmy odwagę.
Żółty Cesarz , uważany za ojca chińskiej cywilizacji , miał panować około 2700 p.n.e. Mówi się, że wynalazł kompas, odzież, pojazdy kołowe, chińską medycynę, a nawet sztuki walki. Tylko tyle.
Więc mówimy o legendzie, prawda? Ale te postacie służyły jako symboliczny fundament , aby zjednoczyć bardzo różne narody wokół wspólnej tożsamości .
Tutaj zostawiamy mitologię, aby flirtowała z „oficjalną” historią. Według starożytnych tekstów, zwłaszcza Historycznych Roczników (Shiji), pierwszą chińską dynastią była dynastia Xia, założona około 2100 r. p.n.e. przez króla Yu Wielkiego, w czasach, gdy chiński Lucky Cat symbolizował już szczęście i pomyślność w lokalnej kulturze.
Podobno zasłynął z ujarzmienia powodzi na Yellow River . Podobno pracował przez 13 lat, nie wracając ani razu do domu. To dopiero motywacja.
Następnie nastąpiły dynastie Shang (1600–1046 p.n.e.) i Zhou (1046–256 p.n.e.).
Shangowie z kolei opanowali już brąz , pismo ( prymitywne znaki chińskie ) i system religijny oparty na przodkach. Zhou z kolei wynaleźli słynny „Mandat Niebios” , który pozwalał cesarzowi panować, o ile nie zachowywał się jak cham.
To właśnie w tym okresie zaczęła naprawdę wyłaniać się idea „ludu chińskiego”. Różnorodne kultury, rozprzestrzenione na rozległym terytorium, ale zjednoczone pod dynastiami, językiem pisanym i wspólnymi wartościami.
Kiedy mówimy o „Chińczykach”, często myślimy o jednym bycie, podobnie jak wyobrażamy sobie pojedynczy, jednolity chiński wazon . Ale w rzeczywistości Chiny są niesamowitą mozaiką ponad 50 oficjalnych grup etnicznych. Większość stanowią Hanowie, stanowiący około 92% populacji. Ale są też Zhuang, Hui, Miao, Tybetańczycy, Ujgurzy... i wielu innych.
Dynastia Han (206 p.n.e. – 220 n.e.) to okres w historii Chin, w którym pojawiła się dynastia Han (206 p.n.e. – 220 n.e.), która wywarła głęboki wpływ na historię Chin. Pismo, kultura i instytucje skrystalizowały się wokół tego okresu. Konfucjusz, taoizm i idea silnego scentralizowanego państwa wyłoniły się z tego okresu.
Bycie Hanem to nie tylko kwestia krwi: to także przynależność do kultury, języka (m.in. chińskiego mandaryńskiego) i wspólnego dziedzictwa.
Ale inne grupy etniczne, choć bardzo obecne, również ukształtowały historię Chin. Czasami zintegrowane, czasami marginalizowane, czasami w konflikcie, wzbogaciły kraj swoimi tradycjami, językami i zwyczajami.
Nie ma jednego pochodzenia chińskiego , lecz raczej wiele powiązanych ze sobą korzeni , które opowiadają historię o wiele bardziej złożoną niż proste drzewo genealogiczne.
Początki Chińczyków nie są tylko kwestią prehistorii, starożytnych chińskich waz czy starożytnych dynastii. To także nowoczesna konstrukcja. Od XIX wieku, wraz z otwarciem się na świat, rewolucjami, republiką, komunizmem, erą Mao i globalizacją, chińska tożsamość była regularnie rekonstruowana, dyskutowana i redefiniowana.
Od upadku Imperium Qing w 1911 r. Chiny starały się ponownie potwierdzić swoją tożsamość . Hanowie stali się podstawą narodu, ale inne grupy etniczne były podkreślane w ramach „harmonijnej wieloetnicznej” struktury, przynajmniej na papierze.
Nie zapominajmy o Chińczykach za granicą! Miliony ludzi pochodzenia chińskiego mieszkają w Azji Południowo-Wschodniej, Stanach Zjednoczonych, Europie i Afryce. Niektórzy są tu od pokoleń, inni niedawno wyjechali. Wszyscy przyczyniają się, na swój sposób, do pielęgnowania pluralistycznej tożsamości chińskiej, dalekiej od otaczających ją stereotypów.
Więc jakie jest pochodzenie Chińczyków? Trudno odpowiedzieć jednym zdaniem, ale możemy powiedzieć tak: jest to owoc ewolucji człowieka sprzed kilku tysięcy lat , wzbogacony potężnymi mitami , ustrukturyzowany przez zorganizowane dynastie , zróżnicowany przez liczne ludy i przeformułowany przez historię współczesną .
To nie jest pochodzenie, to ścieżka . Trochę kręta, czasami niejasna, ale zawsze fascynująca. A dla tych, którzy myśleli, że Chińczycy są „po prostu Chińczykami”, niespodzianka: pochodzą zewsząd i trochę znikąd.
A ty, czy wiesz, że człowiek z Pekinu rozpalił grilla w epoce kamienia łupanego?
